1. Jak mierzyć temperaturę u dziecka?
Podwyższona temperatura u małego dziecka to zmora dla całego domu. Nieprzespane noce, nieobecność w pracy, to aspekty które zna każdy rodzic.
Młody organizm silniej reaguje na bodźce niż dorośli. W związku z tym bardzo ważne jest odpowiednie postępowanie z chorym dzieckiem. Niezwykle ważny jest także sposób mierzenia temperatury.
Standardowa temperatura ciała u zdrowego człowieka wynosi między 36 a 37°C. Kiedy podskoczy do 37,8°C mamy do czynienia ze stanem podgorączkowym. Wyższe wartości kwalifikują się jako gorączka. Niewielka gorączka bywa korzystna dla walczącego z infekcją organizmu, jednak gdy przekroczy 39°C konieczne są leki przeciwgorączkowe.
Ale jak prawidłowo zmierzyć temperaturę ciała u malucha, by mieć pewność, z jakim stanem mamy do czynienia? Istnieje kilka sprawdzonych sposobów.
- Mierznie temperatury w odbycie. Dziecko leży na brzuszku lub na boku, a my za pomocą elektronicznego termometru z miękką końcówką delikatnie wsuwamy przyrząd niezbyt głęboko w odbyt. Warto użyć oliwki lub tłustego kremu, aby łatwiej zaaplikować termometr. Od uzyskanego wyniku zaleca się odjąć pół stopnia.
- Mierzenie temperatury na czole. Termometr elektroniczny przykładamy do czoła, ale do pomiaru można też użyć termometru paskowego. Ten ostatni ma dwie końcówki, jedną mierzymy a na drugiej odczytujemy wynik, który ukazuje się już po 15 sekundach.
- Mierzenie temperatury w ustach. Do tego rodzaju pomiaru służy specjalny smoczek z termometrem, który przypomina zwykły gryzak. Dziecko krótko ssie przyrząd, a już po kilku sekundach uzyskujemy wynik.
2. Jak szybko rozpoznać gorączkę?
Pierwsze oznaki gorączki u niemowląt i małych dzieci to wypieki na twarzy, błyszczące oczy, osłabienie. Dziecko jest marudne, czasami szybciej oddycha i ma przyspieszone tętno. Starsze dzieci skarżą się na zimno lub dreszcze.
Jeśli chcemy się upewnić, że to rzeczywiście gorączka, dotknijmy czoła dziecka ustami. Jeżeli w dotyku jest ciepłe, dziecko ma na pewno podwyższoną temperaturę. Należy wówczas użyć termometru.
Pamiętajmy jednak, że przy bardzo wysokiej gorączce zdarza się, że ręce i twarz są chłodne, a nawet zimne.
3. Przyczyny gorączki u dzieci i niemowląt
Gorączka u dzieci i niemowląt to zawsze niepokojący znak dla rodziców. Najczęściej objawia się podwyższoną temperaturą, powyżej 38°C, a dodatkowo mogą towarzyszyć jej również inne objawy, takie jak: bóle głowy i mięśni, rumień na twarzy oraz przyspieszone tętno. Jakie czynniki powodują gorączkę u najmłodszych?
Płacz, nieprzespane noce, oraz niepokój o zdrowie dziecka. To wszystko daje nam w kość, kiedy nasza pociecha walczy z gorączką. Przyczyn gorączki może być wiele.
Na przykład:
- Choroby zakaźne, takie jak: ospa, świnka, różyczka, odra itp. Gorączce towarzyszą inne objawy takie jak: wysypka, rumień, obrzęk węzłów chłonnych.
- Infekcje bakteryjne lub wirusowe.
- Ząbkowanie. U niemowląt gorączka często występuje przy ząbkowaniu. Wyżynające się ząbki dają o sobie znać w postaci bólu i swędzenia dziąseł.. Mały organizm traktuje wyżynające się ząbki jako ciało obce, czego skutkiem jest reakcja obronna w postaci podwyższenia temperatury ciała.
- Poparzenia słoneczne. Temperatura powyżej 38°C często pojawia się w okresie letnim, po nadmiernym nasłonecznieniu. Nieumiejętne korzystanie z kąpieli słonecznych i zbyt długie zabawy na słońcu mogą doprowadzić do przegrzania organizmu. Konsekwencją takiego zachowania poza poparzeniami może być także gorączka.
Gorączki nie można ignorować. Jeśli temperatura przekracza 38°C interweniuj podając dziecku bezpieczny paracetamol, który jest rekomendowany, jako lek pierwszego podania w gorączce u dzieci i niemowląt przez Światową Organizację Zdrowia. Wybierając Pedicetamol masz pewność, że Twoje dziecko otrzymuje skuteczną dawkę leku przy 75% mniejszej objętości płynu.
Dzięki specjalnemu kroplomierzowi dołączonemu do opakowania zawsze masz pewność, że podasz dziecku odpowiednią ilość leku.
4. Kiedy do lekarza?
Gorączka u małego dziecka budzi strach u rodziców. Poniżej kilka porad, kiedy należy wybrać się do lekarza:
- gdy gorączka wystąpiła u niemowlaka;
- gdy gorączka trwa dłużej niż 3 dni;
- gdy gorączce towarzyszą inne objawy, takie jak: apatia, bóle głowy, biegunka, wymioty, bóle brzucha czy wysypka skórna;
- gdy u dziecka pojawią się drgawki gorączkowe;
- gdy dziecko nie chce pić;
- gdy temperatura nie spada po zastosowaniu leków przeciwgorączkowych.
5. Gorączka niejedno ma imię
Gorączka może objawiać się na wiele różnych sposobów. Może to być wysoka gorączka towarzysząca ząbkowaniu albo niewielkie podwyższenie ciepłoty ciała towarzyszące lekkiemu przeziębieniu.
Poniżej znajdziecie kilka typowych przypadków gorączki z jakimi może się spotkać każdy rodzic.
Przykład 1.
Mała Ola narzeka na ból brzuszka. Ból brzuszka pojawia się nagle i znika. Trwa to kilka dni. W końcu Ola dostaje biegunki i lekko gorączkuje (temperatura nie przekracza 38° – 38,5°C). Biegunka i gorączka mijają po jednym dniu. Znika również ból brzuszka.
W takiej sytuacji nie jest wskazane podawanie leku przeciwgorączkowego, gdyż najprawdopodobniej jest to niewielkie podwyższenie temperatury, które towarzyszy bólowi. Gorączka pomaga zwalczyć małemu organizmowi stan zapalny.
Przykład 2.
Jesień. Kilkuletnia Kasia jest marudna i nie ma ochoty na zabawę. Narzeka na ból głowy i ciągle powtarza, że jest jej zimno. W końcu kładzie się spać i przesypia kilka godzin. Budzi się z gorączką, ale temperatura nie przekracza 38° – 38,5°C. Po przebudzeniu Kasia czuje się dobrze, jest radosna i skora do zabawy. Gorączka utrzymuje się przez dwa dni. Później gorączka spada do prawidłowej wartości i złe samopoczucie Kasi znika.
W takiej sytuacji również nie jest wskazane podawanie leku przeciwgorączkowego. Podobnie jak w pierwszej sytuacji, gorączka pomaga zwalczyć małemu organizmowi infekcję.
Przykład 3.
Czteroletni Jaś przemókł na jesiennym spacerze i przez cały tydzień pociągał nosem oraz lekko pokasływał. W ostatnich dniach kaszel był coraz bardziej męczący i nie pozwalał Jasiowi przespać spokojnie całej nocy. Pojawiła się również gorączka, która szybko przekroczyła bezpieczną granicę – 38,5°C i wzrastała szybko o kolejne kreski.
Rodzice szybko podali Jasiowi paracetamol na obniżenie temperatury ciała i pojechali do lekarza. Pediatra przepisał choremu syrop na bazie miodu na kaszel, paracetamol i nakazał leżeć przez tydzień w łóżku. Po kilku dniach gorączka ustąpiła.
Jak widzicie gorączka u Waszej pociechy może przybierać różną postać i nie zawsze jest taka straszna.
6. Czy gorączka zawsze oznacza infekcję?
Gorączka nie jest chorobą, lecz częstym objawem towarzyszącym infekcjom wirusowym i bakteryjnym. Pojawia się po to, aby wspierać organizm w walce z drobnoustrojami. Wiele procesów obronnych zachodzi w wyższych temperaturach, przekraczających 36,6°C. Dlatego też nie należy od razu obniżać gorączki u dziecka.
Temperatura nie przekraczająca 38,5°C jest dla maleństwa bezpieczna. Jeśli jednak zaczyna wzrastać i zbliżać się lub przekraczać 39 kresek należy podać lek przeciwgorączkowy, np. paracetamol.
Jednak czy zawsze gorączka oznacza infekcję? Nie! Otóż bardzo często wysoka temperatura pojawia się w przypływie dużego wysiłku (np. gorączka spowodowana krzykiem u niemowląt, gorączka podczas energicznej zabawy u starszych dzieci), w przypływie emocji, takich jak: stres czy podczas szybkiego wzrastania u niektórych dzieci.
W wielu przypadkach gorączka bardzo szybko się pojawia i równie szybko znika. Dlatego warto przez jakiś czas bacznie obserwować pociechę i monitorować temperaturę, aby nie podać leku przeciwgorączkowego zbyt pochopnie.
7. Jak zwalczać gorączkę towarzyszącą grypie?
Wirus grypy replikuje się najszybciej w temperaturze 33-37°C. Tempo namnażania spada w temperaturze 38-41°C. Oznacza to, że gorączka jest naturalną obroną organizmu przeciwko infekcjom.
Stosowanie zbyt silnie działających leków przeciwgorączkowych wzmaga podatność organizmu na inne wirusy i bakterie. W skutek tego zwiększa się ryzyko rozwoju kolejnych infekcji u dziecka.
8. Czy gorączka może być niebezpieczna?
U małych dzieci (do 5. roku życia) wysoka gorączka może wywoływać drgawki.
Dziecko wtedy pręży się, sztywnieje, traci przytomność, często też występują drgania całego ciała lub jego części, które należy odróżnić od dreszczy. Trwa to zazwyczaj nie dłużej niż kilka minut. W takiej sytuacji dziecko najlepiej położyć na podłodze, pilnować, żeby się nie uderzyło, i jak najszybciej wezwać lekarza lub pogotowie.
Na szczęście drgawki gorączkowe zazwyczaj nie wiążą się z żadnymi następstwami. Lepiej jednak na tyle szybko obniżyć gorączkę, by do nich nie dopuścić. Dalsze obserwacje i badania pozwolą ustalić, czy rzeczywiście były to drgawki gorączkowe, czy np. napad padaczki.
Drgawki gorączkowe
Drgawki gorączkowe są skrajną reakcją organizmu na podwyższenie temperatury ciała i występują u dzieci w wieku 6. miesięcy – 5. lat. Najczęściej dotykają one maluchów pomiędzy 18. a 24. miesiącem życia i towarzyszą infekcjom o ostrym przebiegu, takim jak: zapalenie płuc czy zapalenie ucha środkowego.
Drgawki gorączkowe wywołują panikę i ogromny strach u rodziców. Jednak nie należy martwić się na zapas, ponieważ takie ataki zdarzają się niezwykle rzadko – u co czwartego malucha na sto dzieci. Skłonność do drgawek jest często dziedziczna.
Drgawki gorączkowe wywołuje zmiana temperatury, a nie wysoka gorączka. Dlatego też nie muszą się one pojawić przy bardzo wysokiej temperaturze, lecz nawet wtedy, gdy dziecko czuję się dobrze.
Mózg małego dziecka nie potrafi sobie poradzić z nagłą zmianą ciepłoty ciała i reaguje niewłaściwie. Drgawki gorączkowe nie wywołują stałych zmian w układzie nerwowym dziecka i nie są one tak niebezpieczne, jak mogą wyglądać.
Gdy dziecko dostaje ataku mdleje, przewraca oczami i ma drgawki. Trwa to od kilku sekund do kilku minut. Po napadzie ciało wiotczeje. Gdy dziecko odzyska przytomność, okazuje się, że nic nie pamięta.
Jeśli przytrafiło się to Waszemu maleństwu, nie panikujcie i nie martwcie się na zapas. Zabierzcie swoją pociechę do lekarza i opiszcie dokładnie, co się wydarzyło. Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i zbadaniu dziecka lekarz od razu stwierdzi, co było przyczyną drgawek.
9. Które leki skutecznie obniżają gorączkę?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) lekiem pierwszego podania w gorączce i bólu u niemowląt i małych dzieci jest paracetamol – ze względu na bardzo wysoki profil bezpieczeństwa.
Istnieje duża różnica między dawką terapeutyczną (10 mg/l) a toksyczną (120 mg/l) tego leku. Ponadto dzieci są mniej podatne na toksyczne działanie paracetamolu. Wynika to z faktu, iż organizm dziecka nie wytwarza enzymu, który rozkłada paracetamol do toksycznego metabolitu. Dodatkowo wątroba dziecka rocznego, mierzona jako procent masy ciała, jest 1,67 razy większa niż u osoby dorosłej.
Paracetamol nie zbija zbyt silnie temperatury ciała dziecka, dzięki czemu obniża gorączkę skutecznie, ale nie gwałtownie. Paracetamol nie wykazuje również wpływu na agregację płytek krwi, śluzówkę żołądka oraz może być stosowany u dzieci z astmą i u kobiet w ciąży.
Drugim lekiem polecanym przy gorączce jest ibuprofen.1-3
Pamiętajmy jednak, że ibuprofen nie jest zalecany dla dzieci poniżej 3. miesiąca życia oraz, że nie można go podawać przy biegunce, odwodnieniu, zakażeniu dróg moczowych oraz ospie wietrznej. W tych sytuacjach oraz u noworodków, a nawet wcześniaków może być podawany paracetamol.
Paracetamol i ibuprofen można podawać jednocześnie, stosując dawkowanie równoległe, ściśle pod nadzorem lekarza. Preparaty naturalne, takie jak wyciąg z lipy czy malin, nie mają jednoznacznie udowodnionego działania przeciwgorączkowego. 1-4
1. Sullivan J. i wsp. Raport kliniczny. Pediatrics 2011;127:580-7;
2. IMCI. Chart Booklet – standard. WHO/UNICEF (2008).
3. WHO Technical Report Series 958. The Selection and Use of Essential Medicines. 2009
4. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. NPOA 2010;11;95-110.
10. Czy podawanie leku przeciwgorączkowego powinno być konsultowane z lekarzem?
Jeżeli gorączce towarzyszą wyraźne objawy nieżytu górnych dróg oddechowych, katar, łzawienie, a jednocześnie nie obserwuje się duszności, gwałtownego zblednięcia i stan dziecka nie budzi niepokoju rodziców, leczenie przeciwgorączkowe można stosować samodzielnie. W takich sytuacjach paracetamol jest lekiem pierwszego podania.
Jednocześnie dziecko należy czujnie obserwować. Jeżeli gorączka przedłuża się, należy poradzić się lekarza. Jeśli gorączce nie towarzyszą żadne objawy nieżytowe dróg oddechowych lub biegunka, należy natychmiast udać się do lekarza.
Żadna z informacji przedstawionych powyżej nie stanowi diagnozy ani zalecenia lekarskiego. We wszystkich sprawach zdrowotnych należy skonsultować się z lekarzem.