Kiedy temperatura ciała dziecka wynosi 38 stopni C lub więcej, mówimy wówczas o gorączce. Chociaż nieznacznie podwyższona temperatura nie wymaga zbijania lekami, bo w ten sposób organizm malca walczy z infekcją, kiedy osiągnie 38,5 stopnia C, należy ją jednak złagodzić.
Dowiedz się, jakie leki przeciwgorączkowe można podawać dziecku, w jakiej postaci oraz jak robić to z zachowaniem bezpieczeństwa.
Dlaczego niemowlę gorączkuje?
W większości przypadków przyczyną wystąpienia gorączki u niemowlęcia jest infekcja wirusowa lub (rzadziej) bakteryjna.
Typowymi chorobami, w których przebiegu zwykle występuje gorączka, są na przykład: podgłośniowe zapalenie krtani (krup), przeziębienie, zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, grypa, angina, infekcje przewodu pokarmowego, w poważniejszych przypadkach zapalenie opon mózgowych.
Umiarkowana gorączka przeważnie wynika jednak z niegroźnych infekcji wirusowych.(1) Czasami podwyższona temperatura może się pojawić także po szczepieniu albo w trakcie ząbkowania, gdy u maleństwa spada odporność.
Czy gorączka u dziecka wymaga konsultacji z lekarzem?
Lek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy dla niemowląt można kupić w aptece bez recepty. Jednak warto zachować zdrowy rozsądek, gdyż łatwa dostępność nie oznacza, że można podawać maluchowi preparat za każdym razem, gdy jego temperatura się podwyższy.
Stan podgorączkowy oraz gorączka do 38,5 stopni C nie wymagają podania leku, natomiast dziecko trzeba w takich sytuacjach bacznie obserwować, czy objawy się nie pogarszają i w razie czego rozpocząć leczenie.
W przypadku noworodków i małych niemowląt do 3. miesiąca życia na wypadek wystąpienia gorączki trzeba skonsultować się z pediatrą, gdyż takie maleństwa są jeszcze bardzo słabe.(2)
U większych dzieci wizyta u lekarza nie jest konieczna w każdym przypadku, gdyż wiele zależy od innych objawów, które mogą towarzyszyć podwyższonej temperaturze.
Niepokojącymi sygnałami są wymioty, biegunka, wysypka, dreszcze, wyraźnie pogorszone samopoczucie maleństwa, które staje się grymaśne, drażliwe, osłabione, bardziej niż zwykle senne. Wówczas lepiej jest jak najszybciej zapewnić mu specjalistyczną pomoc.(1,2)
Groźnym powikłaniem gorączki, zwłaszcza wysokiej i idącej w parze z problemami jelitowymi, jest odwodnienie. Występuje ono wówczas, gdy dziecko, które w czasie choroby intensywnie traci wodę, nie otrzymuje odpowiednio dużo płynów, wyrównujących bilans.
Znaczne odwodnienie wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, a jego objawami są:
- zmniejszona ilość oddawanego moczu,
- płacz bez łez,
- suche usta,
- zapadnięte oczy,
- zapadnięte ciemiączko na czubku głowy,
- sucha skóra,
- osłabienie, senność, rozdrażnienie.(3)
Znajomość objawów odwodnienia jest bardzo ważna, gdyż konieczna jest szybka interwencja i uzupełnienie płynów. Aby zapobiec odwodnieniu lub nawodnić organizm w przypadku niewielkiej lub umiarkowanej utraty płynów i elektrolitów, stosuje się tak zwane doustne płyny nawadniające.
Jeżeli postępowanie domowe nie przynosi spodziewanych rezultatów, zwłaszcza gdy stan dziecka się pogarsza, należy zadzwonić do lekarza lub zawieźć dziecko na pogotowie. Czasami niezbędna jest hospitalizacja.
Paracetamol – najczęściej rekomendowany lek przeciwgorączkowy dla dzieci
W przypadku niemowląt stosowane są dwa rodzaje leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych: paracetamol (acetaminofen) oraz ibuprofen. Lekiem pierwszego wyboru jest natomiast paracetamol, gdyż przy przestrzeganiu zasad związanych z dawkowaniem, cieszy się opinią bezpieczniejszego.(4)
Co warto wiedzieć o lekach z paracetamolem? Otóż mechanizm jego działania polega na hamowaniu syntezy prostaglandyny PGE2, która na poziomie podwzgórza odpowiada za podwyższenie ciepłoty ciała.(5)
Paracetamol został odkryty w XIX wieku, natomiast na rynku farmaceutycznym dostępny jest od 1955 roku i, co ciekawe, z początku sprzedawano go jako lek dla dzieci.(6) Tym, co wyróżniało paracetamol na tle innych popularnych wówczas środków na ból i gorączkę, był brak działania drażniącego na żołądek, zresztą jest za to doceniany do dzisiaj.
Leki z paracetamolem dla dzieci i osób dorosłych są obecnie dostępne bez recepty i zalecane do leczenia łagodnego i umiarkowanego bólu o różnym pochodzeniu, a ponadto w zbijaniu gorączki.
Łatwo i szybko wchłaniają się z układu pokarmowego, a maksymalne stężenie leku we krwi następuje mniej więcej po 30, maksymalnie 120 minutach (dla porównania, lek podany w czopku osiąga maksymalne stężenie po 2-3 godzinach). Po spełnieniu swojego zadania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego, jest usuwany wraz z moczem w postaci nietoksycznych związków.
Chociaż przedawkowanie paracetamolu może skutkować uszkodzeniem wątroby, działania niepożądane występują stosunkowo rzadko i aby ich uniknąć, wystarczy przestrzegać wytycznych dotyczących dawek oraz częstotliwości przyjmowania. Nie należy również podawać paracetamolu dziecku, u którego występują przeciwwskazania do jego przyjmowania.(4,5,6,7)
Paracetamol dla dzieci – dawkowanie
Dawkowanie paracetamolu u dzieci zależy od tego, w jakiej postaci lek jest podawany malcowi. Preparaty dostępne są natomiast w formie czopków lub syropów. Kiedy w rodzinie jest dziecko, domowa apteczka powinna być zawsze zaopatrzona w paracetamol dla niemowląt, najlepiej zarówno w czopkach, jak i kroplach.
Ze względu na problematyczną aplikację czopków oraz ich wolniejsze wchłanianie się w organizmie, z reguły zaleca się krople, natomiast lek doodbytniczy sprawdzi się wówczas, gdy podanie preparatu doustnego nie jest możliwe, na przykład maluszek wymiotuje, śpi, jest silnie osłabiony.
Warto mieć świadomość, że rekomendowana dawka paracetamolu u dzieci, podawanego w czopkach, jest wyższa od tej aplikowanej doustnie.(5) Dokładną dawkę leku ustala się na podstawie masy ciała, zgodnie ze wskazówkami producenta danego preparatu.
Paracetamol nie powinien być przyjmowany przez dzieci w dawce wyższej, niż 60 mg/kg masy ciała na dobę, nie należy go też stosować z częstotliwością większą niż co 4 godziny oraz 4 razy w ciągu doby.(7)
Czy istnieją bezpieczne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dla dzieci od 1. dnia życia?
Zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia lekiem pierwszego wyboru w gorączce jest paracetamol. Oczywiście w przypadku noworodków i małych niemowląt do 3. miesiąca życia gorączkę zawsze należy skonsultować z lekarzem.(8)
Przykładem leku, który można podawać nawet dzieciom od 1. dnia życia, jest Pedicetamol. Tym, co go wyróżnia, jest wysoka koncentracja paracetamolu, która wynosi aż 10%. Taki stopień stężenia substancji czynnej umożliwia zwalczenie gorączki i bólu przy pomocy bardzo niewielkiej objętości syropu.
W przypadku małych dzieci ten szczegół ma ogromne znaczenie, gdyż maluszka, który z powodu złego samopoczucia jest także bardziej rozdrażniony, często trudno jest skłonić do przyjęcia dużej ilości leku. Istnieje także ryzyko, że większa ilość płynu uleje się dziecku z buzi i wtedy trudno będzie określić, jaką dozę leku przyjęło.
Do każdego opakowania Pedicetamolu dołączony jest precyzyjny kroplomierz oraz wskazówki, ile płynu należy odmierzyć na daną masę ciała dziecka (w preparatach dla starszych dzieci dołączona jest strzykawka). Teraz wystarczy już tylko podać maluszkowi kropelki i czekać na poprawę.
Co ważne, zaleconej dawki leku nigdy nie należy przekraczać. W taki sposób można leczyć u dziecka podwyższoną temperaturę, która utrzymuje się do 3 dni.
Czy ibuprofen to bezpieczny lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy dla niemowlęcia?
Alternatywą w leczeniu bólu i gorączki u dzieci jest ibuprofen. W przeciwieństwie do paracetamolu substancja ta wykazuje również działanie przeciwzapalne i jest zaliczana do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).
Do leczenia wprowadzono go w latach 60. ubiegłego wieku, a dziś stosuje się go na szeroką skalę, zarówno w preparatach prostych, zawierających wyłącznie ibuprofen, jak i złożonych, w których występuje razem z innymi lekami, na przykład łagodzącymi objawy grypy lub przeziębienia.
Chociaż skutecznie tłumi ból i pomaga w przypadku wystąpienia gorączki, ibuprofen wiąże się z niebezpieczeństwem podrażnienia błony śluzowej żołądka oraz innych problemów zdrowotnych, zwłaszcza gdy jest nadużywany.(9) Niemniej są sytuacje, kiedy pomaga w walce z chorobą, również u małych dzieci.
Podobnie jak paracetamol, jest dostępny w formie czopków lub syropów. Po podaniu doustnym dobrze wchłania się w przewodzie pokarmowym, a jego maksymalne stężenie obserwowane jest po około 1-2 godzinach.(9)
Ibuprofen jest zalecany dla dzieci od 6. miesiąca życia lub od 3. miesiąca, jeżeli tak zalecił lekarz.(10) Ogólne wytyczne, związane z podawaniem dziecku ibuprofenu, wyglądają podobnie, jak w przypadku leków z paracetamolem.
Dziecku nie można podawać go częściej, niż 4 razy na dobę, jednak odstęp między kolejnymi dawkami powinien wynosić 6-8 godzin.(5) Ponadto należy stosować się do zaleceń producenta, związanych z dawkowaniem płynu na daną masę ciała.
Do odmierzania dawki powinien służyć załączony do preparatu kroplomierz, nie należy natomiast odmierzać syropu „mniej więcej” za pomocą łyżeczki. Kroplomierzem zresztą łatwiej jest podać lek malutkiemu dziecku.
Paracetamol czy ibuprofen dla dziecka? Trzeba pamiętać, że lekiem pierwszego wyboru powinien być paracetamol, który dobrze jest mieć zawsze pod ręką – w domu i na czas wyjazdów z dzieckiem, aby nie dać się zaskoczyć chorobie i gorączce. W razie wątpliwości warto skonsultować się w tej kwestii z pediatrą lub farmaceutą.
Jak poprawić komfort niemowlęcia walczącego z gorączką?
Paracetamol na gorączkę dla dzieci to oczywiście ważny punkt terapii chorego maleństwa, jednak trzeba pamiętać, że dla maluszka gorączka, tym bardziej idąca w szeregu z innymi objawami, jak biegunka, ból brzuszka albo ból dziąsełek u dzieci ząbkujących, to przyczyny dużego dyskomfortu. Dlatego warto zrobić wszystko, aby jakoś ułatwić maleństwu powrót do zdrowia.
Kluczowym punktem jest uzupełnianie utraconej wody płynami nawadniającymi. Ponadto maluchowi można zorganizować kojącą kąpiel w letniej (ale nie zimnej) wodzie – nie może jednak trwać zbyt długo, aby malucha nie zaziębić.
Dziecko nie powinno być także przegrzewane, bo choć rodzice, którzy ubierają swoją pociechę w ciepły sweterek i przykrywają podwójnym kocykiem, zapewne mają dobre chęci, gorączkujące dziecko może się w takich warunkach męczyć.(1)
Gorączka u małego dziecka może budzić w rodzicach strach, że to sygnał świadczący o groźnej infekcji, jednak ważne jest opanowanie i spokojne obserwowanie stanu dziecka, bo zwykle organizm malucha radzi sobie z niegroźnymi infekcjami.
Wszelkie niepokojące objawy i znaczne osłabienie dziecka zawsze natomiast trzeba skonsultować z pediatrą oraz stosować się do jego wskazówek.
Żadna z informacji przedstawionych powyżej nie stanowi diagnozy ani zalecenia lekarskiego. We wszystkich sprawach zdrowotnych należy skonsultować się z lekarzem.
Piśmiennictwo:
- Timmons J. Baby Fever 101: How to Care for Your Child. https://www.healthline.com/health/parenting/baby-fever-101 Data dostępu: 21.09.2019.
- Gieruszczak – Białek D. Gorączka u niemowlęcia – jakie stosować leki? https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/77711,goraczka-u-niemowlecia-jakie-stosowac-leki Data dostępu: 21.09.2019.
- Solo-Josephson P. Dehydration. https://kidshealth.org/en/parents/dehydration.html Data dostępu: 21.09.2019
- Paracetamol for children (including Calpol). https://www.nhs.uk/medicines/paracetamol-for-children/ Data dostępu: 21.09.2019.
- Nitsch-Osuch A. Kiedy i jak obniżać gorączkę u dziecka? Źródło: Puls Medycyny https://pulsmedycyny.pl/gdy-dziecko-ma-goraczke-891466 Data dostępu: 21.09.2019.
- Jóźwiak-Bębenista M., Nowak J.Z. Acta Poloniae Pharmaceutica ñ Drug Research, 2014, 71(1): 11-23.
- Paracetamol. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=643 Data dostępu: 21.09.2019.
- Gieruszczak-Białek G.Kiedy gorączka u dziecka jest niebezpieczna? https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/86067,kiedy-goraczka-u-dziecka-jest-niebezpieczna Data dostępu: 30.09.2019.
- Ibuprofen. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=382 Data dostępu: 21.09.2019.
- Mrozińska M. Zasady stosowania leków przeciwgorączkowych u dzieci. Lek w Polsce, Vol.14 nr 10’04 (166), 1-10.