Biegunka i gorączka u dziecka to objawy, które mogą występować jednocześnie, a ich przyczyna przeważnie tkwi w infekcji wirusowej. Chociaż to normalne, że każdy rodzic niepokoi się, gdy delikatnego maluszka męczą tego rodzaju dolegliwości, istnieją skuteczne metody skrócenia czasu trwania choroby.
Najważniejsze, to zawsze kierować się bezpieczeństwem dziecka. Oto kilka wskazówek co robić, gdy maluszek ma gorączkę przy biegunce.
Biegunka z gorączką – skąd u niemowlęcia takie objawy?
O biegunce u dziecka mówimy wówczas, gdy maleństwo oddaje luźniejsze niż zwykle lub wodniste stolce. Kupki są też częstsze, czasami nawet dwukrotnie, a także mogą zawierać domieszkę śluzu, krwi lub ropy.
Dzieci karmione wyłącznie piersią z reguły często oddają stolec, dlatego u nich rozwolnienie rozpoznaje się wtedy, gdy nagle zwiększa się częstotliwość oddawania kału oraz jego charakter (jest półpłynny lub płynny).
W przypadku dzieci karmionych piersią, zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia, biegunka występuje wówczas, gdy maluch oddał 3 luźne stolce w ciągu doby.
Jakie są przyczyny biegunki?
Najczęściej za objawem stoi zakażenie wirusowe (zwłaszcza rotawirusowe), tylko u niektórych malców w grę wchodzi infekcja bakteryjna lub pasożytnicza.
Dzieci, których dieta uwzględnia już pokarmy stałe, mogą mieć biegunkę z powodu zatrucia pokarmowego, czasami w ten sposób manifestuje się alergia czy nadwrażliwość pokarmowa.
W grę może też wchodzić uczulenie na lek, który maluch musiał przyjąć. Jeżeli jednak częste i luźne stolce występują w parze z gorączką i pojawiły się nagle, najprawdopodobniej wywołał je wirus.(1,2)
Biegunka i gorączka przy ząbkowaniu – czy to normalne?
U niedużego odsetka ząbkujących dzieci występuje gorączka lub gorączka z biegunką.(3) Oczywiście dla rodziców, którzy i tak już niepokoją się dolegliwościami towarzyszącymi wyrzynaniu się ząbków, problemy jelitowe potęgują te obawy.
Jaki jest ich powód?
Otóż i tutaj kluczową rolę w wystąpieniu objawów może odgrywać współwystępująca infekcja. U dziecka na etapie ząbkowania wygasa bowiem wrodzona odporność, a do tego dochodzi stres, który również osłabia siły obronne organizmu.
To sprawia, że atakujące malca wirusy i bakterie mają nieco ułatwione zadanie i dlatego erupcji zębów mlecznych czasami towarzyszą objawy infekcji.(4)
Gorączka i biegunka przy ząbkowaniu, tym bardziej idące w parze z osłabieniem dziecka lub innymi niepokojącymi objawami, wymagają kontaktu z lekarzem.
Oprócz tego ząbkującemu maluszkowi warto pomóc poprzez delikatny masaż obolałych dziąseł czy podanie lekko schłodzonego gryzaka, aby dolegliwości związane z wyrzynaniem się ząbków nie generowały stresu i dyskomfortu.
Kiedy gorączka i biegunka u niemowlęcia wymagają profesjonalnej pomocy medycznej?
Nie zawsze, gdy maluch odda płynną kupkę albo gdy jego temperatura ciała się podwyższy, są powody do paniki. Wielu specjalistów wspiera opinię, że jeśli termometr wskazuje poniżej 38,5 stopnia C, nie ma potrzeby sięgania po leki przeciwgorączkowe, aby nie tłumić naturalnych sił obronnych organizmu dziecka.
Jednak jeżeli temperatura jest wyższa i towarzyszy jej biegunka, wówczas potrzebna jest pomoc specjalisty. Wysoka gorączka, czyli co najmniej 39,5 stopnia C, wymaga natomiast natychmiastowego obniżenia.(5)
Zadzwoń do lekarza również w sytuacji, gdy w stolcu dziecka jest krew lub ropa (kupka ma czarne, czerwone lub białe zabarwienie), maluch wymiotuje, jest ospały i apatyczny.(2)
Ważnym sygnałem, że z dzieckiem dzieje się coś niedobrego, są także objawy odwodnienia, czyli:
- zmniejszone oddawanie moczu,
- rozdrażnienie,
- suchość w ustach,
- brak łez podczas płaczu,
- ospałość, letarg,
- zapadnięte ciemiączko na czubku główki,
- mniejsza elastyczność skóry (można to sprawdzić poprzez delikatny ucisk palcem – gdy w grę wchodzi odwodnienie, skóra nie jest tak sprężysta, jak u dzieci prawidłowo nawodnionych).(2)
W przypadku niemowląt odwodnienie może mieć niebezpieczne konsekwencje, dlatego nigdy nie można go ignorować. Natomiast w trakcie biegunki zawsze kluczowe jest bieżące nawadnianie organizmu.
Mierzenie temperatury ciała u niemowlęcia – jak zrobić to prawidłowo?
O ile biegunkę można łatwo zauważyć, precyzyjne określenie temperatury ciała czasami sprawia świeżo upieczonym rodzicom kłopoty, dlatego warto bliżej zapoznać się z procedurą.
Kiedyś popularne były termometry cieczowe, które cieszyły się opinią niezawodnych, jednak ze względu na zawartość rtęci zostały wycofane i dziś zastępuje się je termometrami elektronicznymi.
Po zakupie takiego sprzętu należy zmierzyć nim kilkakrotnie temperaturę dziecku w czasie, kiedy jest zdrowe oraz zanotować wynik, aby stanowił punkt odniesienia w trakcie choroby.
U dzieci do 2. roku życia najlepiej jej mierzyć temperaturę w odbytnicy.(6) Gdy maluszek jest chory, temperaturę ciała trzeba kontrolować nawet kilka razy w ciągu dnia i to ważne, aby zawsze robić to tym samym termometrem i w tym samym miejscu (czyli za każdym razem w odbytnicy, a nie pod pachą albo w uchu). Za gorączkę uznaje się wynik od 38 stopni C.(6)
Jak wygląda leczenie biegunki u niemowlęcia?
Są przypadki, kiedy wysoka gorączka i biegunka u dziecka przebiegają intensywnie i grożą odwodnieniem, dlatego wymagają hospitalizacji. Do odwodnienia dochodzi wtedy, gdy tracone wraz z biegunką woda i elektrolity nie są na bieżąco uzupełniane.
Jeśli zaś powodem wystąpienia objawów jest infekcja bakteryjna, aby ją zwalczyć, dziecko musi przyjąć antybiotyk, jednak są to wyjątkowe sytuacje. Zwykle zakaźna biegunka przechodzi samoistnie, a leki przeciwdrobnoustrojowe nie są konieczne.(1)
Po zaobserwowaniu u dziecka biegunki kluczowe jest więc podawanie mu płynów w większej ilości niż zwykle. Najlepiej sprawdzają się specjalistyczne, tak zwane doustne płyny nawadniające, które są dostępne w aptekach i zawsze warto mieć je w domowej apteczce.
Dziecko do ukończenia 2. roku życia po każdym wypróżnieniu powinno otrzymać dodatkowe 50-100 ml płynów. Maluszek powinien być również żywiony tak samo, jak przed chorobą.
Błędem jest natomiast robienie dłuższych przerw w podawaniu pokarmu, gdyż nie należy dopuszczać do niedoborów energetycznych.(1,9)
Gdy biegunce towarzyszy gorączka – sposoby na jej bezpieczne złagodzenie
Lekiem pierwszego wyboru, stosowanym w celu złagodzenia bólu i gorączki u niemowląt, jest paracetamol (acetaminofen).
Dlaczego akurat ta substancja, a nie ibuprofen, który ma działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i dodatkowo przeciwzapalne?
Ponieważ paracetamol cieszy się opinią bezpieczniejszego, oczywiście pod warunkiem, że jest stosowany zgodnie z zaleceniami dotyczącymi jego dawkowania.(7)
Fakt, że jest dostępny w aptekach bez recepty nie oznacza bowiem, że można stosować go bez ograniczeń. Dlatego trzeba sięgnąć wyłącznie po preparaty przeznaczone dla niemowląt, wyposażone w kroplomierz, który umożliwia precyzyjne odmierzenie dozy leku. Maluszkom nie powinno się podawać leków przeciwgorączkowych bez wskazań lekarza.
Paracetamol dla niemowląt jest także dostępny w formie czopków, czyli leków podawanych doodbytniczo. Jednak trzeba wziąć pod uwagę, że dziecko z biegunką może szybko czopek wydalić.
Zważywszy na to, że podany w ten sposób lek wchłania się dłużej niż zaaplikowany doustnie, może nie spełnić swojej funkcji wcale.
Czopki sprawdzają się więc lepiej, gdy na przykład dziecko wymiotuje lub istnieje inny powód, przez który nie może przyjąć preparatu doustnego, natomiast przy rozwolnieniu lepszy i bardziej pewny będzie syrop.
Poza tym paracetamol w formie doustnego roztworu działa szybciej, dlatego dziecko może szybciej odczuć ulgę.
Paracetamol – dawkowanie u dzieci
Przed podaniem dziecku paracetamolu skonsultuj się z lekarzem oraz zapoznaj się z zaleceniami producenta, dotyczącymi dozy preparatu na daną masę ciała dziecka.
Wielu rodziców obawia się, że podając maluszkowi lek w kroplach, roztwór uleje się z buzi i dziecko nie przyjmie optymalnej dawki. Dlatego dobrze jest wybrać preparat o wysokim stężeniu substancji czynnej, taki jak Pedicetamol, zawierający w składzie 10% paracetamolu, dzięki czemu konieczna dla zwalczenia gorączki objętość płynu jest naprawdę niewielka.
W przypadku Pedicetamolu wynosi ona zaledwie 0,15 ml na kilogram masy ciała niemowlęcia (jeżeli jest aplikowany co 6 godzin).
Do odmierzania dawki leku użyj załączonego do preparatu, precyzyjnego kroplomierza (w opakowaniach o pojemności 60 ml dołączone są strzykawki), nie odmierzaj natomiast płynu „na oko”, wlewając go na łyżeczkę czy do kubeczka z podziałką, gdyż istnieje ryzyko podania malcowi zbyt dużej dawki.
Kolejna zasada mówi, że paracetamol nie powinien być podawany niemowlętom częściej, niż co 4 godziny.(8) W ten sposób można zbijać gorączkę, która trwa nie dłużej niż 3 dni.
Ponadto maluszek nie może dostawać 2 lub więcej preparatów zawierających lek przeciwgorączkowy. Jeśli te reguły będą przestrzegane, wówczas nie ma ryzyka przedawkowania i dziecko może bezpiecznie wracać do zdrowia.
Gdy zaś paracetamol spełni swoje zadanie, jest wydalany z organizmu maluszka w postaci nietoksycznych związków.
Gorączka i biegunka – kilka dodatkowych wskazówek, jak pielęgnować chorujące dziecko
Wysoka gorączka i biegunka mogą wymagać hospitalizacji, jednak jeżeli lekarz stwierdzi, że objawy można leczyć w domu, warto pamiętać o kilku dodatkowych zasadach, które zmniejszą ryzyko powikłań oraz pozytywnie wpłyną na samopoczucie małego pacjenta.
W przypadku biegunki ważna jest higiena i wymiana pieluszki zawsze po oddaniu stolca przez dziecko, aby jego delikatna skóra nie miała kontaktu z drażniącym kałem.
Okolicę pieluszkową za każdym razem trzeba oczyścić. Chorego dziecka nie należy też przegrzewać, nawet gdy walczy z infekcją.(9)
Zanim dolegliwości ustąpią, dziecko może być także niespokojne i rozdrażnione, dlatego ważna jest cierpliwość i poświęcanie mu uwagi.
To istotne również ze względu na możliwość łatwiejszego zaobserwowania ewentualnych objawów odwodnienia lub pogorszenia się stanu niemowlęcia, które wymagają szybkiego kontaktu z lekarzem.
Pamiętaj, że nawet wysoką gorączkę i biegunkę u dziecka można skutecznie leczyć – kluczowa jest odpowiednia interwencja medyczna i opieka nad niemowlęciem, z naciskiem na nawadnianie organizmu. W większości przypadków ostra biegunka zakaźna ustępuje po upływie około 5-7 dni.(1)
Czy zakażeniom skutkującym biegunką i gorączką u dziecka można zapobiegać? Na pewno ogromną rolę odgrywa staranna higiena, która ogranicza kontakt malca z chorobotwórczymi drobnoustrojami. Ryzyko zakażeń rotawirusowych zmniejsza natomiast szczepionka.
Żadna z informacji przedstawionych powyżej nie stanowi diagnozy ani zalecenia lekarskiego. We wszystkich sprawach zdrowotnych należy skonsultować się z lekarzem.
Piśmiennictwo:
- Szajewska H. Biegunka ostra. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladpokarmowy/61309,biegunka-ostra Data dostępu: 20.09.2019.
- Diarrhea in Babies. https://www.webmd.com/parenting/baby/baby-diarrhea-causes-treatment#1 Data dostępu: 20.09.2019.
- Boguszewska-Gutenbaum H. i wsp. Symptomy ogólne i miejscowe związane z wyrzynaniem zębów mlecznych. Nowa Stomatologia 3/2014, s. 127-130.
- Adamowicz-Klepalska A. Ząbkowanie – rozwój i wyrzynanie zębów mlecznych. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/jamaustna_zeby/67445,zabkowanie-rozwoj-i-wyrzynanie-zebow-mlecznych Data dostępu: 12.09.2019.
- Gieruszczak-Białek D.Kiedy gorączka u dziecka jest niebezpieczna? https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/86067,kiedy-goraczka-u-dziecka-jest-niebezpieczna Data dostępu: 12.09.2019.
- Kuchar E. Jakim termometrem mierzyć temperaturę u dziecka? https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.1.5.20. Data dostępu: 20.09.2019.
- Hilmas E. How to Safely Give Acetaminophen. https://kidshealth.org/en/parents/acetaminophen.html Data dostępu: 20.09.2019.
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=643 Data dostępu:20.09.2019.
- Bacher R. Taking Care of Your Child’s Fever. https://www.webmd.com/children/features/fever-care-young-children#1 Data dostępu: 20.09.2019.