Zapalenie spojówek u dzieci to powszechna, choć uciążliwa dolegliwość, która objawia się zaczerwienieniem, pieczeniem i świądem oczu, a także obecnością ropnej wydzieliny. Choć zazwyczaj nie stanowi poważnego problemu zdrowotnego, to potrafi skutecznie zaburzyć codzienne funkcjonowanie malucha, powodując dyskomfort i rozdrażnienie. Skąd bierze się zapalenie spojówek u dzieci i jak sobie z tym radzić?
Na czym polega zapalenie spojówek u dzieci?
Zapalenie spojówek u dzieci to stan zapalny błony śluzowej wewnętrznej powieki oka i błony śluzowej, która pokrywa gałkę oczną.
Przyczyny zapalenia spojówek u dzieci
Zapalenie spojówek u dzieci może być wywołane różnymi czynnikami zakaźnymi, takimi jak wirusy, bakterie, grzyby i pierwotniaki. Wyróżnić można też:
- przyczyny niezakaźne, powodujące zapalenie spojówek proste, alergiczne lub związane z zaburzeniami filmu łzowego. Infekcja rozwija się przeważnie wskutek kontaktu z substancjami chemicznymi lub czynnikami fizycznymi (wiatr, pył, promieniowanie UV);
- przyczyny autoimmunologiczne, które są znacznie rzadsze, ale poważniejsze. Wiążą się m.in. z przebiegiem zespołu Stevensa-Johnsona lub ocznej postaci pęcherzycy rzekomej;
- przyczyny środowiskowe i mechaniczne, np. obecność ciała obcego w oku.
Zapalenie spojówek u dzieci – objawy
Objawy zapalenia spojówek u dzieci różnią się w zależności od czynnika, który spowodował chorobę.
- Wirusowe zapalenie spojówek objawia się przede wszystkim silnym przekrwieniem spojówek, intensywnym łzawieniem, obrzękiem powiek, pieczeniem i świądem oka. Czasami może wystąpić też światłowstręt, grudkowe odczyny w spojówkach, powiększone węzły chłonne przyuszne oraz gorączka.
- Charakterystycznym objawem bakteryjnego zapalenia powiek i spojówek u najmłodszych jest gęsta, śluzowa lub ropna wydzielina. Może pojawić się też zaczerwienienie i obrzęk spojówki oraz uczucie ciała obcego w oku.
- Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci często występuje z zaczerwieniem i łzawieniem oczu, świądem oraz obrzękiem spojówki.
- Grzybicze zapalenie spojówek może wiązać się z gęstą, ropną wydzieliną oraz białymi lub żółtymi owrzodzeniami na rogówce.
Dowiedz się też: stan podgorączkowy a gorączka – poznaj różnice.
Rodzaje zapalenia spojówek u dzieci
Wyróżniamy wirusowe, bakteryjne, alergiczne i grzybicze zapalenie spojówek u dzieci. Infekcje mają nieco inny przebieg oraz oczywiście przyczynę, która doprowadza do dolegliwości.
Wirusowe zapalenie spojówek
Wirusowe zapalenie spojówek u maluchów powodują głównie adenowirusy, wirus opryszczki (HSV) oraz wirus półpaśca (VZV). Infekcje występują rzadziej w porównaniu do tych o podłożu bakteryjnym, jednak mogą mieć bardziej uciążliwy przebieg. Objawy wirusowego zapalenia spojówek utrzymują się dłużej (nawet do 3 tygodni), a samą chorobę może poprzedzać infekcja górnych dróg oddechowych lub mogą jej towarzyszyć choroby wieku dziecięcego, np. mononukleoza, odra, różyczka, świnka, grypa lub ospa wietrzna.
Bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci
Infekcję wywołują przede wszystkim bakterie takie jak gronkowiec złocisty, pneumokoki, H. influenzae, a także Moraxella catarrhalis. W przypadku noworodków istnieje ryzyko zakażenia podczas porodu przez drogi rodne matki – wówczas zapalenie spojówek może być spowodowane przez dwoinkę rzeżączki lub chlamydię. W takich przypadkach infekcja może mieć gwałtowny przebieg i wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.
Bakteryjne zapalenie spojówek jest najbardziej zakaźną postacią choroby i często przenosi się przez bezpośredni kontakt z wydzieliną z oka lub skażonymi przedmiotami codziennego użytku, takimi jak ręczniki, pościel czy zabawki.
Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci
Alergiczne zapalenie spojówek zaliczane jest do niezakaźnych postaci choroby i najczęściej ma charakter sezonowy lub całoroczny. Rozwija się jako reakcja organizmu na alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin, kurz domowy, zarodniki pleśni lub sierść zwierząt. Występuje najczęściej u dzieci z rozpoznaną skłonnością do alergii, np. w przebiegu kataru siennego, astmy oskrzelowej lub atopowego zapalenia skóry (AZS).
Grzybicze i pasożytnicze zapalenie spojówek
W niektórych przypadkach za rozwój zapalenia spojówek u dzieci odpowiadają grzyby (np. Candida albicans) lub pierwotniaki (np. Acanthamoeba). Infekcje dotyczą głównie dzieci z obniżoną odpornością lub po urazach oka, a także w przypadku niewłaściwej higieny podczas noszenia soczewek kontaktowych u starszych dzieci i nastolatków.
Zapalenie spojówek u dzieci – ile trwa?
Czas trwania, podobnie jak objawy, zależy od czynnika, który wywołał zapalenie spojówek.
- W przypadku infekcji wirusowej objawy mogą utrzymywać się od kilku dni do nawet 2–3 tygodni, szczególnie jeśli stan zapalny współistnieje z inną infekcją ogólnoustrojową.
- Poprawa w leczeniu bakteryjnego zapalenia następuje zwykle w ciągu 2–5 dni od rozpoczęcia leczenia antybiotykiem, a objawy całkowicie ustępują po około tygodniu.
- Alergiczne zapalenie spojówek może mieć charakter przewlekły i nawracający – objawy mogą się utrzymywać tak długo, jak długo dziecko ma kontakt z alergenem.
- Grzybicze zapalenie spojówek ma zwykle trudniejszy przebieg, a objawy mogą utrzymywać się przez kilka tygodni.
Zapalenie spojówek u dzieci – kiedy udać się do lekarza? Diagnostyka
Pierwszym krokiem w leczeniu zapalenia spojówek u dzieci jest odpowiednia diagnostyka przeprowadzona przez pediatrę. Na podstawie wywiadu medycznego i badania fizykalnego lekarz ocenia rodzaj infekcji – czy ma podłoże wirusowe, bakteryjne, grzybicze, alergiczne lub inne. W razie wątpliwości może skierować dziecko do okulisty lub zlecić dodatkowe badania, jak np. posiew wydzieliny z oka lub testy alergiczne.
Zapalenie spojówek u dzieci – jak leczyć?
Po rozpoznaniu choroby lekarz dobiera odpowiednie leczenie:
- podłoże wirusowe – jeżeli przyczyną zapalenia spojówek jest półpasiec, pacjentowi podaje się acyklowir, dożylnie lub w formie maści do oka. W przypadku opryszczki zalecany jest acyklowir w maści lub gancyklowir w żelu. Niekiedy wskazane jest też leczenie przeciwzapalne sterydami;
- podłoże bakteryjne – zalecane są antybiotyki o szerokim spektrum działania (w formie maści, kremu lub kropli), stosowane przez 5-7 dni. Zwykle są to aminoglikozydy oraz fluorochinolony. Czasami infekcja może wymagać zastosowania antybiotyku ogólnoustrojowego, np. w przypadku zakażenia H. influenza, rzeżączki lub chlamydii;
- podłoże alergiczne – oprócz eliminacji czynnika wywołującego alergię wskazane są leki przeciwhistaminowe stosowane miejscowo lub doustnie. W najbardziej zaawansowanych przypadkach lekarz może wdrożyć na pewien czas sterydy miejscowe;
- podłoże grzybicze – wskazane jest zastosowanie specjalistycznych leków przeciwgrzybiczych, najczęściej w postaci kropli lub maści okulistycznych zawierających np. natamycynę, amfoterycynę B lub flukonazol.
Sprawdź, co stosować u dzieci – paracetamol czy ibuprofen?
Zapalenie spojówek u dzieci – domowe sposoby
Wsparciem w leczeniu zapalenia spojówek u dzieci mogą być domowe metody, jak np.:
- odpowiednia higiena oczu;
- regularne przemywanie oczu czystym kompresem nasączonym solą fizjologiczną, aby usunąć nadmiar zalegającej wydzieliny;
- stosowanie chłodnych okładów na powieki w celu złagodzenia swędzenia i pieczenia;
- unikanie czynników drażniących, np. kurzu, dymu, klimatyzacji;
- utrzymanie odpowiedniej wilgotności powietrza w pomieszczeniu, aby zmniejszyć podrażnienie spojówek.
Zapalenie spojówek u dzieci – co powinno zaniepokoić i skłonić do kolejnej wizyty u lekarza?
Wskazaniem do ponownej wizyty u specjalisty jest:
- silny ból oka;
- światłowstręt;
- objawy bakteryjnego zapalenia spojówek u noworodka;
- utrata wzroku lub niedowidzenie;
- podejrzenie opryszczkowego zapalenia spojówek;
- uraz oka.
Zapalenia spojówek u dzieci – podsumowanie
Zapalenie spojówek jest częstą dolegliwością wieku dziecięcego, która może mieć różne przyczyny – infekcyjne, alergiczne lub mechaniczne. Choć przeważnie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia malucha, wymaga szybkiej diagnostyki oraz odpowiedniego leczenia. Wczesna reakcja pozwala skrócić czas trwania choroby i zapobiec ewentualnym powikłaniom, np. rozprzestrzenieniu się infekcji na inne struktury oka.
Bibliografia
- Izdebska J., Przychodzi pacjent do lekarza z… zapaleniem spojówek, Okulistyka w POZ, 3/2017.
- Mielczarek M., Choroby zapalne spojówek, Medycyna rodzinna 2/2005, s. 40-49.
- Stencel-Gabriel K., Choroby alergiczne oka u dzieci z punktu widzenia lekarza praktyka, Alergia Astma Immunologia 2018, z. 23 (3), s. 128–132.