Infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci są jedną z głównych przyczyn wizyt u pediatry, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. Choć zwykle mają łagodny przebieg, to w niektórych przypadkach mogą prowadzić do powtarzających się problemów zdrowotnych, wymagających szczególnej uwagi ze strony rodzica. Jak rozpoznać nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci i jak sobie z nimi radzić?
Infekcja górnych dróg oddechowych u dziecka – jak często może się pojawiać?
Badania wskazują, że dzieci uczęszczające do żłobka lub przedszkola zmagają się z infekcjami dróg oddechowych średnio 8-10 razy w ciągu roku (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7260936/, dostęp online: 4.04.2025). Zazwyczaj są to łagodne choroby o podłożu wirusowym, takie jak przeziębienie czy wirusowe zapalenie gardła, które mają samoograniczający się przebieg. Objawy, jak kaszel, ból gardła, katar czy gorączka, ustępują po kilku dniach bez potrzeby wdrażania specjalistycznego leczenia.
Okazuje się jednak, że około 10-15% dzieci zmaga się z nawracającymi infekcjami dróg oddechowych (https://brieflands.com/articles/apid-20283.html, dostęp online: 4.04.2025), które pojawiają się częściej niż w przypadku typowych infekcji. W odpowiedzi na ten problem Włoskie Towarzystwo Pediatryczne opracowało wytyczne (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8543868/, dostęp online: 4.04.2025), zgodnie z którymi o nawracających zapaleniach dróg oddechowych można mówić, gdy diagnozuje się:
- powyżej 6 infekcji układu oddechowego rocznie;
- więcej niż 1 zakażenie górnych dróg oddechowych miesięcznie, w okresie od września do kwietnia;
- powyżej 3 infekcji dolnych dróg oddechowych w ciągu roku.
Dowiedz się też: Stan podgorączkowy a gorączka – poznaj różnice.
Przyczyny częstych infekcji górnych dróg oddechowych u dziecka
W większości przypadków za rozwój infekcji u dzieci odpowiada niedojrzałość ich układu odpornościowego, a także zwiększona ekspozycja organizmu malucha na patogeny, np. podczas przebywania z chorymi dziećmi w przedszkolu lub żłobku. Duży wpływ ma tu również niewłaściwa dieta bogata w cukry proste oraz żywność wysoko przetworzoną. Jeżeli jednak infekcje diagnozowane są częściej niż zwykle, przyczyn takiego stanu można upatrywać m.in. w:
- alergii – dzieci ze stwierdzoną alergią mogą częściej chorować na zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego czy przewlekły alergiczny nieżyt nosa, który mylony jest z nawracającą infekcją kataralną. Alergie powodują przewlekłe stany zapalne błon śluzowych, które sprzyjają rozwojowi infekcji bakteryjnych i wirusowych;
- wrodzonym lub nabytym niedoborze odporności – może być to efekt obniżonej liczby komórek układu odpornościowego lub ich nieprawidłowego działania. Osłabienie układu odpornościowego sprawia, że organizm dziecka nie jest w stanie skutecznie walczyć z patogenami, co prowadzi do częstszych infekcji;
- refluksie żołądkowo-przełykowym – jest to stan, w którym kwaśna treść żołądkowa cofa się do przełyku, prowadząc do podrażnienia gardła i dróg oddechowych, co sprzyja częstszym infekcjom górnych dróg oddechowych;
- miejscowych ogniskach zakażenia – przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych, przewlekłe zapalenie zatok przynosowych czy próchnica zębów mogą być źródłem ciągłego stanu zapalnego w organizmie dziecka i sprzyjać nawrotom infekcji.
Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – diagnostyka
Powracający kaszel, katar, stan podgorączkowy czy przewlekłe osłabienie mogą wzbudzić spory niepokój u rodziców, którzy martwią się o zdrowie swojej pociechy. Aby wykluczyć poważniejsze problemy zdrowotne i postawić właściwą diagnozę, trzeba skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi dokładną diagnostykę. Pierwszym krokiem jest szczegółowy wywiad medyczny. Lekarz zapyta o historię chorób dziecka, częstotliwość ich występowania, objawy towarzyszące oraz okoliczności, które mogą wpływać na stan zdrowia malucha (np. narażenie na alergeny, kontakt z osobami chorymi).
Na podstawie wywiadu specjalista może zlecić przeprowadzenie szeregu badań diagnostycznych, takich jak:
- badania laboratoryjne – w szczególności morfologia krwi, CRP, oznaczenie poziomu glukozy, jonów sodu, potasu i wapnia, mocznik i kreatynina, aby wykluczyć schorzenia przewlekłe, np. cukrzycę lub choroby nerek;
- testy alergiczne – jeżeli istnieje podejrzenie, że za przewlekły katar lub zapalenie zatok odpowiada alergia, lekarz może zlecić testy skórne lub badania krwi, aby zidentyfikować konkretne alergeny;
- posiewy mikrobiologiczne – w przypadku przewlekłych infekcji gardła lub zatok pomocne mogą być wyniki posiewu z gardła bądź nosa, które określą rodzaj patogenu (wirus lub bakteria) i pomogą w doborze odpowiedniego leczenia;
- badania obrazowe – jeśli infekcje u dziecka są częste i nasilają się, lekarz może zlecić wykonanie badania RTG klatki piersiowej lub zatok przynosowych, aby wykryć ewentualne nieprawidłowości.
Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – leczenie
Leczenie nawracających infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów choroby, a także na podejmowaniu działań mających na celu zapobieganie dalszym nawrotom. W przypadku przeziębienia pomocne będą:
- leki na katar – preparaty obkurczające błonę śluzową nosa, takie jak środki z oksymetazoliną, które pomagają w udrożnieniu dróg oddechowych, ułatwiając oddychanie i zmniejszając uczucie zatkanego nosa;
- syropy na kaszel – w zależności od charakteru kaszlu (suchy lub mokry) lekarz może zalecić stosowanie odpowiednich syropów. W przypadku kaszlu mokrego pomocne będą syropy wykrztuśne, które pomagają w usuwaniu zalegającej wydzieliny, natomiast w przypadku kaszlu suchego wskazane mogą być syropy przeciwkaszlowe, łagodzące podrażnienia gardła;
- leki przeciwgorączkowe – w przypadku podwyższonej temperatury ciała stosuje się preparaty takie jak paracetamol lub ibuprofen, które pomagają obniżyć gorączkę oraz łagodzą ból gardła.
U dzieci z poważniejszymi problemami zdrowotnymi, takimi jak przewlekłe zapalenie migdałków czy zatok, leczenie może obejmować także interwencje chirurgiczne. Czasami konieczne jest usunięcie migdałków lub przeprowadzenie zabiegu udrożnienia zatok, aby zmniejszyć częstotliwość infekcji.
Sprawdź też, jakie jest zastosowanie leków przeciwgorączkowych u dzieci.
Nawracające zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci – jak zapobiec?
Ważnym elementem w terapii nawracających infekcji górnych dróg oddechowych jest profilaktyka, która powinna obejmować przede wszystkim:
- wzmacnianie odporności – chcąc zapobiec nawrotom infekcji, należy zapewnić dziecku dietę bogatą w witaminy i minerały (szczególnie witaminę C i D), regularną aktywność fizyczną na świeżym powietrzu, a także odpowiednią ilość snu. Wsparciem może być też probiotykoterapia oraz stosowanie preparatów immunomodulujących;
- leczenie alergiczne – jeżeli testy alergiczne potwierdzą, że za nawracającymi infekcjami stoi alergia, lekarz może wprowadzić odpowiednią terapię obniżającą nadreaktywność organizmu, np. stosowanie leków przeciwhistaminowych lub kortykosteroidów donosowych;
- unikanie czynników ryzyka – należy unikać czynników, które mogą zwiększać ryzyko infekcji, takich jak ekspozycja na dym papierosowy, zanieczyszczenie powietrza czy przebywanie w grupie dzieci mających oznaki przeziębienia czy grypy. Ważne jest też regularne mycie rąk i przestrzeganie zasad higieny, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji.
Częste infekcje górnych dróg oddechowych u dziecka – podsumowanie
Sezonowe infekcje i drobne przeziębienia u dziecka wiążą się zwykle z niepełną dojrzałością jego układu odpornościowego oraz naturalnym procesem adaptacji organizmu do nowych patogenów. Jeżeli jednak infekcje pojawiają się częściej niż zwykle, warto zasięgnąć porady lekarza. W takim przypadku konieczne może być przeprowadzenie dokładniejszej diagnostyki w celu wykrycia ewentualnych przyczyn problemu, takich jak alergie, niedobory odporności czy przewlekłe stany zapalne organizmu. Pomoże to we wdrożeniu odpowiedniego leczenia i minimalizacji częstotliwości infekcji.
Bibliografia
- Chiappini E., Santamaria F., Marseglia G., Marchisio P., Prevention of recurrent respiratory infections, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8543868/, [dostęp 4.04.2025].
- Khan E., Raja M., Chaudhry S., Zahra T., Outcome of upper respiratory tract infections in healthy children: Antibiotic stewardship in treatment of acute upper respiratory tract infections, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7260936/, [dostęp 4.04.2025].
- Schaad U., Esposito S., Razi C., Diagnosis and Management of Recurrent Respiratory Tract Infections in Children: A Practical Guide, https://brieflands.com/articles/apid-20283.html, [dostęp 4.04.2025].
- Szczukocka-Zych, M. Makowska, Profilaktyka i leczenie nawracających infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci, https://podyplomie.pl/pediatria/31099,profilaktyka-i-leczenie-nawracajacych-infekcji-gornych-drog-oddechowych-u-dzieci, [dostęp 4.04.2025].