Gorączka u dziecka często wywołuje u rodziców niepokój i stres. To całkowicie zrozumiałe, ponieważ podwyższona temperatura może być objawem wielu infekcji, począwszy od lekkich przeziębień, aż po poważniejsze schorzenia. Warto jednak podejść do tego z rozwagą, ponieważ gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu, a jej odpowiednie leczenie wymaga nie tylko ostrożności, ale i zdrowego rozsądku. Na co warto zwracać uwagę podczas leczenia gorączki i jak bezpiecznie pomóc maluchowi w powrocie do zdrowia?
Najczęstsze błędy przy leczeniu gorączki u dzieci
Szacuje się, że niemal 70% wizyt u pediatry wiąże się z gorączką, zwykle o niejasnym pochodzeniu (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4940974/, dostęp online: 19.05.2025). To dowód na to, jak silny niepokój wzbudza w rodzicach gorączka u dziecka oraz jak często nie są pewni, jakie działania podjąć. W efekcie niejednokrotnie popełniają błędy, które mogą nie tylko utrudniać leczenie, ale też niepotrzebnie stresować rodziców i maluszka.
Nieodpowiednia technika pomiaru temperatury
To, gdzie i jak wykonujemy pomiar temperatury, ma duże znaczenie dla uzyskania wiarygodnego wyniku i właściwej oceny zdrowia dziecka. Zgodnie z wytycznymi The National Institute for Health and Care Excellence (https://www.nice.org.uk/guidance/ng143/chapter/recommendations, dostęp online: 19.05.2025):
- u noworodków do 4. tygodnia życia temperaturę należy mierzyć w dole pachowym – jest to najbezpieczniejsza, a zarazem najwygodniejsza metoda w przypadku tak małych dzieci;
- u niemowląt do około 3. miesiąca życia preferowane są pomiary w odbytnicy. W tym wieku za gorączkę uważa się temperaturę równą lub przekraczającą 38°C, choć u najmłodszych niemowląt granica ta może być nawet nieco niższa;
- dla dzieci w wieku przedszkolnym (3-5 lat) dobrym rozwiązaniem jest pomiar temperatury w uchu (na błonie bębenkowej). Wartości przekraczające 37,6°C w tym miejscu wskazują na podwyższoną temperaturę ciała;
- starsze dzieci (powyżej 5. roku życia) mogą mierzyć temperaturę w jamie ustnej, gdzie również wartość 37,6°C lub wyższa powinna wzbudzić niepokój u rodzica.
Niezależnie od miejsca pomiaru, wynik zależy od wielu czynników, w tym rodzaju termometru (cyfrowy, bezdotykowy, rtęciowy), sposobu jego użycia, a także pory dnia, w której pomiar jest wykonywany. Temperatura ciała naturalnie waha się w ciągu dnia, dlatego pojedynczy pomiar nie zawsze oddaje pełny obraz stanu zdrowia dziecka.
Nieprawidłowe dawkowanie leków przeciwgorączkowych
Podanie za dużej lub za małej dawki leku może negatywnie wpłynąć na zdrowie dziecka. Nadmiar leku może podrażnić delikatny układ pokarmowy malucha, a w skrajnych przypadkach nawet prowadzić do zatrucia. Natomiast niewystarczająca ilość często nie przynosi oczekiwanego efektu, przez co gorączka może się utrzymywać.
Z tego powodu należy koniecznie stosować się do dawkowania określonego na podstawie masy ciała dziecka i ustalać dawkowanie w oparciu o instrukcje zamieszczone na opakowaniu, w ulotce leku lub w oparciu o zalecenia lekarza. W przypadku wątpliwości co do ustalenia dawkowania należy zawsze skonsultować się z lekarzem.
Przesadne zbijanie gorączki – czy zawsze trzeba reagować?
Podwyższona temperatura u dziecka nie zawsze oznacza rozwijającą się infekcję czy poważną chorobę. Czasem gorączka może być naturalną odpowiedzią organizmu na różne bodźce, takie jak reakcja alergiczna, stres, a także okres po szczepieniu. W takich sytuacjach podniesiona temperatura pełni rolę sygnału, że organizm intensywnie walczy lub się adaptuje. Jeżeli gorączka nie jest wówczas wysoka, nie wymaga to natychmiastowego podejmowania działań.
Zbijanie temperatury, gdy nie osiąga wysokich wartości, może zakłócić naturalne procesy obronne organizmu i nie przynieść oczekiwanych korzyści. Lekarze zalecają, aby leki przeciwgorączkowe stosować przede wszystkim wtedy, gdy temperatura przekracza 38–38,5°C, a dziecko źle się czuje: jest rozdrażnione, apatyczne i osłabione (https://www.nth.nhs.uk/resources/how-to-recognise-if-your-child-is-seriously-ill/, dostęp online: 19.05.2025). W takich przypadkach obniżenie gorączki może poprawić komfort malucha i zapobiec dalszym powikłaniom.
Zbyt częste powtarzanie dawek leków
W trosce o zdrowie dziecka wielu rodziców podaje leki przeciwgorączkowe zbyt często, chcąc szybko obniżyć temperaturę. Niestety, takie postępowanie może zwiększyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i nie przynieść oczekiwanych efektów. Leki przeciwgorączkowe należy stosować w ściśle określonych odstępach czasowych:
- w przypadku paracetamolu w formie doustnej stosuje się dawkę 15 mg/kg masy ciała co około 6 godzin lub 10 mg/kg masy ciała co 4 godziny. Podczas podawania doodbytniczego dawka ta może wynosić 15 mg/kg;
- ibuprofen podaje się w dawkach 5-10 mg/kg masy ciała co 6 do 8 godzin.
W niektórych sytuacjach dopuszczalne jest naprzemienne podawanie leków zawierających paracetamol i ibuprofen w odpowiednich dawkach. Stosuje się to wtedy, gdy pojedynczy lek nie przynosi efektu, a temperatura pozostaje bardzo wysoka i wciąż rośnie.
Stosowanie niesprawdzonych metod domowych, które mogą zaszkodzić dziecku
Rodzice, chcąc szybko pomóc dziecku z gorączką, często sięgają po domowe sposoby przekazywane z pokolenia na pokolenie. Niestety, nie wszystkie rady są bezpieczne, a niektóre mogą nawet zaszkodzić maluchowi. Do najczęściej stosowanych, ale niewskazanych praktyk należą:
- „wypocenie” gorączki – nakłanianie dziecka do intensywnego pocenia się, np. przez ciepłe okrywanie czy gorące kąpiele, co może prowadzić do odwodnienia i osłabienia organizmu;
- zimne prysznice lub okłady – gwałtowne schładzanie ciała zimną wodą lub lodem może wywołać dreszcze, które paradoksalnie podnoszą temperaturę ciała i powodują dyskomfort;
- nadmierne ubieranie dziecka – zakładanie zbyt grubych warstw ubrań, co utrudnia chłodzenie organizmu i może pogłębiać gorączkę;
- podawanie naparów lub ziół bez konsultacji z lekarzem – niektóre zioła mogą wywoływać alergie lub wchodzić w niebezpieczne interakcje z lekami przeciwgorączkowymi.
Warto też pamiętać, że domowe metody nie zastąpią fachowej opieki medycznej, zwłaszcza gdy gorączka utrzymuje się długo lub towarzyszą jej niepokojące objawy, takie jak trudności z oddychaniem, wyraźne osłabienie czy odwodnienie. W takich sytuacjach zawsze należy skonsultować się z pediatrą.
Dowiedz się, czego nie robić, kiedy dziecko ma gorączkę.
Co podawać dziecku przy gorączce?
Leczenie gorączki należy rozpocząć, dopiero gdy temperatura ciała przekracza 38°C i towarzyszą temu wyraźne objawy złego samopoczucia u dziecka. W takiej sytuacji najlepiej podać lek przeciwgorączkowy zawierający paracetamol (od 1 dnia życia) lub ibuprofen (od 3. miesiąca życia), dostosowując dawkę do wagi malucha. Należy jednak pamiętać, że ibuprofenu nie stosuje się w przypadku gorączki towarzyszącej ospie wietrznej ani chorobie Kawasaki.
Obok leków niezwykle ważne jest zapewnienie dziecku odpowiedniego nawodnienia. Maluch powinien regularnie pić płyny w temperaturze pokojowej. W sytuacjach, gdy pojawiają się wymioty lub biegunka, warto podawać także preparaty elektrolitowe, najlepiej często i w małych ilościach, aby zapobiec odwodnieniu. Nie należy natomiast zmuszać dziecka do jedzenia – na tym etapie najważniejsze jest, by piło odpowiednią ilość płynów, co pozwoli utrzymać właściwy poziom nawodnienia organizmu.
Sprawdź, jak nawadniać dziecko przy gorączce.
Jak skutecznie zbić gorączkę u dziecka? Podsumowanie
Gorączka to jeden z najczęstszych objawów, który budzi niepokój u rodziców. Choć sama w sobie nie jest chorobą, to niewłaściwe postępowanie może prowadzić do poważnych konsekwencji. Wśród najczęstszych błędów w trakcie leczenia gorączki wymienia się m.in. nieprawidłowy pomiar temperatury, nieodpowiednie dawkowanie leków oraz zbyt częste ich podawanie. Aby skutecznie obniżyć gorączkę, najważniejsze jest kierowanie się aktualnymi wytycznymi medycznymi. Istotna jest także konsultacja lekarska. Tylko w ten sposób możemy mieć pewność, że nasze działania wspierają dziecko w szybkim i bezpiecznym powrocie do zdrowia.
Bibliografia
- Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H., Pediatria, Warszawa 2013.
- Kelly M., Sahm L, Shiely F., O’Sullivan R., Parental knowledge, attitudes and beliefs regarding fever in children: an interview study, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4940974/, [dostęp online: 19.05.2025].
- NHS, How to recognise if your child is seriously ill, https://www.nth.nhs.uk/resources/how-to-recognise-if-your-child-is-seriously-ill/, [dostęp online: 19.05.2025].
- NICE Guideline, Fever in under 5s: assessment and initial management, https://www.nice.org.uk/guidance/ng143/chapter/recommendations, [dostęp online: 19.05.2025].
