Zaczerwienione gardło, ból przy przełykaniu, obrzęk szyi, gorączka – każdy rodzic doskonale zna te objawy i wie, że zwykle zwiastują toczący się stan zapalny gardła u ich pociechy. Czy to oznacza, że wraz z nadejściem sezonu zimowego jesteśmy skazani na częste infekcje dróg oddechowych u najmłodszych? Niekoniecznie! Sprawdź, jak zapobiec infekcji gardła u dziecka i chronić je przed nieprzyjemnymi dolegliwościami w chłodniejszych miesiącach.
Zapalenie gardła u dziecka – dlaczego maluchy tak często chorują?
Szacuje się, że u dzieci uczęszczających do żłobka lub przedszkola rozpoznaje się 8-10 infekcji dróg oddechowych w ciągu roku (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7260936/, dostęp: 11.03.2025). Oznacza to, że najmłodsi mogą zmagać się z infekcjami nawet co miesiąc, zwłaszcza w okresach zwiększonej zachorowalności, takich jak zima. Taki stan wynika z kilku czynników:
- układ odpornościowy dzieci wciąż się rozwija i nie jest jeszcze w pełni przygotowany na walkę z wirusami i bakteriami. Pełną dojrzałość układ immunologiczny uzyskuje około 7-8 roku życia (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7293525/, dostęp online: 11.03.2025) – dopiero wtedy posiada wystarczającą liczbę komórek odpornościowych, które są w stanie skutecznie zwalczać drobnoustroje;
- maluchy w żłobkach i przedszkolach mają stały kontakt z rówieśnikami, co sprzyja szybkiemu rozprzestrzenianiu się infekcji. Dzieci często bawią się tymi samymi zabawkami, wkładają je do buzi i dotykają różnych powierzchni, co ułatwia przenoszenie patogenów;
- powietrze jest suche w sezonie zimowym, przez co błony śluzowe gardła ulegają przesuszeniu i stają się bardziej podatne na rozwój infekcji. Zmiany temperatury między ciepłym pomieszczeniem a zimnym powietrzem na zewnątrz dodatkowo osłabiają odporność dziecka, które staje się bardziej wrażliwe na atak wirusów i bakterii;
- ogrzewane pomieszczenia to siedliska dla wirusów, ponieważ suche powietrze sprzyja ich przetrwaniu i dalszemu rozprzestrzenianiu się;
- zimą dzieci spędzają mniej czasu na świeżym powietrzu, co ogranicza ich ekspozycję na naturalne źródła witaminy D, która wspiera układ odpornościowy.
Infekcja gardła u dzieci – jak zapobiec?
Część rodziców wychodzi z założenia, że sezonowe infekcje gardła u dzieci są nieuniknione i trzeba jedynie czekać, aż nadejdą. W pewnym stopniu jest to prawda, ponieważ każda choroba w sposób naturalny wzmacniania odporność dziecka. To także proces, który pozwala jego organizmowi rozwijać zdolność do walki z patogenami. Zamiast jednak czekać bezczynnie, aż wirus lub bakteria znów zaatakują, warto podjąć działania pozwalające na zminimalizowanie ryzyka zachorowań lub złagodzenie przebiegu infekcji.
Zdrowa, zbilansowana dieta
Podstawową kwestią w profilaktyce infekcji gardła u najmłodszych jest dbałość o optymalną podaż witamin oraz minerałów w codziennej diecie. Szacuje się, że około 70-80% komórek układu odpornościowego znajduje się w jelitach człowieka (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8001875/, dostęp online: 11.03.2025), dlatego tak ważne jest, aby budować zdrowe nawyki żywieniowe od pierwszych lat życia. W diecie dziecka nie powinno zabraknąć produktów bogatych w witaminy A, C, D oraz E, które mają pozytywny wpływ na układ odpornościowy, a także w błonnik i kwasy omega-3.
Z drugiej strony należy pamiętać o ograniczeniu spożycia produktów wysoko przetworzonych, takich jak słodycze, napoje gazowane czy fast food, które są źródłem dużej ilości cukrów prostych, tłuszczów trans oraz soli. Nadmierne spożycie tych produktów nie tylko osłabia naturalne mechanizmy obronne, ale też sprzyja rozwojowi chorób przewlekłych, jak otyłość czy cukrzyca.
Nauka zasad higieny osobistej
W zmniejszeniu częstotliwości występowania infekcji gardła pomóc może również nauka dobrych nawyków związanych z higieną, w tym:
- mycie rąk przed posiłkiem, po skorzystaniu z toalety i po zabawie w miejscach publicznych;
- unikanie dotykania twarzy – wkładania rąk do nosa, ust i oczu, co sprzyja wnikaniu drobnoustrojów do organizmu;
- zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu lub kichania;
- unikanie wkładania zabawek i innych przedmiotów do ust.
Unikanie nadmiernego nagrzewania pomieszczeń
Wysoka temperatura w połączeniu ze zbyt niską wilgotnością powietrza w pomieszczeniach to prosta droga do podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych. To z kolei może skutkować bólem gardła i rozwojem infekcji. Aby tego uniknąć, należy utrzymywać wilgotność powietrza w pomieszczeniach na poziomie 40-60%, zwłaszcza w sezonie grzewczym. Co więcej, temperatura w pokojach dziecięcych nie powinna przekraczać 20-22°C. Warto też regularnie wietrzyć pokoje, aby utrzymać w nich optymalną cyrkulację powietrza i zapobiec nadmiernemu nagrzewaniu.
Ubieranie dziecka adekwatnie do pogody
Wbrew pozorom o wiele bardziej niebezpieczne jest przegrzanie organizmu dziecka niż jego wychłodzenie, nawet w okresie zimowym. Z tego powodu dzieci zawsze należy ubierać na tzw. cebulkę, czyli w kilka warstw odzieży, które można szybko zdjąć lub dodać w zależności od temperatury panującej na zewnątrz. Taki ubiór ochroni dziecko przed przegrzaniem, a także pomoże w utrzymaniu odpowiedniej ciepłoty ciała. Ważne jest też, aby odzież wierzchnia była wykonana z oddychających materiałów, które umożliwiają cyrkulację powietrza, zapobiegając nadmiernemu poceniu się i wilgoci.
Aktywność na świeżym powietrzu
Choć pogoda za oknem często nie zachęca do spacerów i zabaw na powietrzu, to nie należy z nich rezygnować nawet w mroźne dni. Świeże powietrze wzmacnia układ odpornościowy dziecka i dotlenia jego organizm. Pamiętajmy jednak, aby zrezygnować ze spacerów w dniach o największym stężeniu zanieczyszczeń w powietrzu. Wówczas zabawy warto przenieść do pomieszczeń lub miejsc mniej narażonych na zanieczyszczenia.
Dbałość o sen
Niedobór snu również może osłabiać odporność dziecka i zwiększać jego podatność na infekcje. W czasie snu organizm regeneruje się, a układ odpornościowy ma szansę na wzmocnienie, co z kolei wspiera walkę z patogenami. Dobrze jest zatem przestrzegać następujących zasad:
- dzieci w wieku przedszkolnym potrzebują około 10-12 godzin snu;
- starsze dzieci w wieku szkolnym powinny spać około 9-10 godzin.
Istotną rolę odgrywa też stały rytm dnia, w tym regularne pory kładzenia się do łóżka i wstawania, jak również stworzenie komfortowego miejsca do snu.
Infekcja gardła u dziecka – co robić, gdy zaczyna boleć gardło?
Pierwsze objawy zapalenia gardła, jak np. ból, zaczerwienienie i uczucie drapania w gardle, to sygnał, że organizm dziecka zaczyna walczyć z infekcją. W takiej sytuacji należy jak najszybciej podjąć kroki, które umożliwią złagodzenie objawów i przyspieszą powrót do zdrowia:
- nawilżenie powietrza, np. za pomocą dyfuzora;
- zwiększenie nawodnienia organizmu i picie ciepłych napojów, jak np. herbata z miodem, herbata ziołowa, ciepły rosół;
- stosowanie pastylek do ssania i aerozoli do gardła, które łagodzą ból i podrażnienie gardła. Wsparciem mogą być tu preparaty z ekstraktem z porostu islandzkiego, nanosrebrem i podbiałem;
- płukanie gardła letnią wodą z dodatkiem soli;
- przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, zwłaszcza w przypadku silnego bólu gardła.
W przypadku najmłodszych dzieci podawanie jakichkolwiek leków – także preparatów dostępnych bez recepty – należy zawsze skonsultować z lekarzem.
Co lepiej zastosować: paracetamol czy ibuprofen? Sprawdź!
Jak zapobiec infekcji u dziecka? Podsumowanie
Układ odpornościowy najmłodszych wciąż się rozwija, dlatego choroby dróg oddechowych pojawiają się u nich częściej niż u osób dorosłych. Chociaż całkowita ochrona przed patogenami nie jest możliwa, to istnieje wiele metod zmniejszających częstotliwość infekcji i łagodzących objawy choroby. Kluczem do skutecznej profilaktyki są zdrowe nawyki żywieniowe i higieniczne, które warto wprowadzać od najmłodszych lat. W przypadku rozwijającej się infekcji warto skorzystać z preparatów łagodzących objawy, a w razie potrzeby zasięgnąć porady lekarza.
Bibliografia
- Hassmann-Poznańska E., Ból gardła u dziecka, Medycyna Praktyczna.
- Khan E., Raja M., Chaudhry S., Zahra T., Naeem S., Anwar M., Outcome of upper respiratory tract infections in healthy children: Antibiotic stewardship in treatment of acute upper respiratory tract infections, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7260936/, [dostęp online: 11.03.2025].
- Kloc M., Ghobrial R., Kuchar E., Lewicki S., Kubiak J., Development of child immunity in the context of COVID-19 pandemic, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7293525/, [dostęp online: 11.03.2025].
- Wiertsema S., Bergenhenegouwen J., Garssen J., Knippels L., The Interplay between the Gut Microbiome and the Immune System in the Context of Infectious Diseases throughout Life and the Role of Nutrition in Optimizing Treatment Strategies, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8001875/, [dostęp online: 11.03.2025].