Bóle wzrostowe to dolegliwość, która często występuje u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Choć przyczyny tego zjawiska nie są do końca poznane, to uważa się, że mogą być związane z intensywnym rozwojem kości i tkanek miękkich. Taki stan może z kolei prowadzić do okresowych dolegliwości bólowych u dziecka. Jak rozpoznać bóle wzrostowe i jak szybko przynieść dziecku ulgę?
Bóle wzrostowe u dzieci – co to takiego?
Bóle wzrostowe, określane także bólami kości rosnących, to nawracające bóle mięśniowo-stawowe o charakterze niezapalnym, które mogą dotyczyć różnych partii kończyn dolnych, m.in. łydek, goleni, dołów podkolanowych, ud lub stóp. Stan ten nie jest uznawany za chorobę – zwykle określa się go jako „ból kończyn o niejasnej etiologii” lub „idiopatyczne bóle kończyn dolnych u dzieci”.
Bóle wzrostowe u dzieci – w jakim wieku występują?
Bóle wzrostowe to powszechna dolegliwość u dzieci w wieku 3-12 lat, która występuje ze zbliżoną częstotliwością u chłopców i dziewczynek. Objawy nasilają się zwłaszcza w okresie wzmożonego wzrostu dziecka, który przypada na wiek przedszkolny (3-5 lat) oraz wczesnoszkolny (8-12 lat). Należy jednak pamiętać o tym, że nie każde dziecko doświadcza bóli wzrostowych, a ich nasilenie oraz częstotliwość mogą różnić się od siebie.
Bóle wzrostowe u nastolatków
Bóle wzrostowe zazwyczaj ustępują przed osiągnięciem wieku dojrzewania. Zdarza się jednak, że mogą się pojawić u dzieci w wieku od 10 do 15 lat, co ma związek z szybkim wzrostem kości oraz tkanek miękkich. Młode osoby zmagają się wówczas z takimi dolegliwościami jak napadowy, obustronny ból kończyn dolnych, który ustępuje po lekach przeciwbólowych i nasila się zwłaszcza po aktywności fizycznej. Podobnie jak u dzieci bóle wzrostowe u nastolatków nie są szkodliwe i mają tendencję do samoograniczania się.
Skąd biorą się bóle wzrostowe u dzieci?
Dokładna przyczyna powstawania bólów wzrostowych u dzieci nie jest znana. Jednak przypuszcza się, że duże znaczenie mogą mieć pod tym względem takie czynniki jak:
- skokowy charakter wzrostu kości dziecka – w pierwszych latach życia kości nie rosną cały czas w tym samym tempie. Występują okresy zwiększonego przyrostu tkanki kostnej, po czym dochodzi do spowolnienia tego procesu. W czasie intensywnego wzrostu zdarza się, że ścięgna nie nadążają za wzrostem kości, co powoduje napięcie w ścięgnach i ból kończyn;
- nadmierna aktywność fizyczna – przeforsowanie mięśni w trakcie wysiłku, zwłaszcza po dłuższym okresie nieaktywności, może prowadzić do bólu wzrostowego;
- czynniki genetyczne – jedna z teorii mówi, że tendencja do bólów wzrostowych jest przekazywana genetycznie;
- niski poziom witaminy D3 – niedobór tej witaminy może osłabiać kości i mięśnie;
- wady postawy, takie jak skolioza, płaskostopie lub koślawość kolan.
Na zwiększone ryzyko wystąpienia bólów wzrostowych narażone są też dzieci z nadmierną ruchomością stawów.
Bóle wzrostowe – objawy
Charakterystyczny ból kończyn dolnych pojawia się o stałych porach dnia – późnym popołudniem lub wieczorem, nocą lub po intensywnym wysiłku fizycznym i trwa od kilku minut do około 2 godzin. Dzieci opisują go jako ból pulsujący, kłujący lub przeszywający. Co ważne, ból kończyn nie wpływa negatywnie na chód, postawę oraz ruchomość stawów dziecka.
Jak zdiagnozować bóle wzrostowe u dzieci?
Aby móc potwierdzić, że u dziecka występują bóle wzrostowe, objawy powinny spełniać szereg kryteriów:
- obustronny i symetryczny charakter bólu;
- bóle w okresie wzrostu, zwykle w wieku 3-12 lat;
- dolegliwości trwają kilkanaście minut, nie dłużej niż kilka godzin;
- bóle dotyczą mięśni, a nie stawów;
- objawy występują wieczorem lub w nocy;
- wyniki badań nie wskazują na odchylenia od norm;
- bóle ustępują po paracetamolu lub ibuprofenie.
Sprawdź też: jakie działanie ma paracetamol? Wszystko, co musisz wiedzieć!
Bóle wzrostowe w stopach – kiedy zgłosić się do lekarza?
W większości przypadków bóle wzrostowe są zjawiskiem łagodnym, które nie powinno budzić niepokoju. Jednak sygnałem alarmowym są takie objawy jak:
- gorączka, obrzęk, zaczerwienienie kończyn;
- nagła utrata masy ciała;
- brak apetytu;
- senność i przewlekłe zmęczenie;
- jednostronny ból;
- ból w ciągu dnia.
W takich przypadkach należy poszerzyć diagnostykę o:
- morfologię krwi;
- CRP;
- OB;
- jonogram;
- RTG kończyn.
Co na bóle wzrostowe u dziecka najlepiej zastosować?
Niestety, nie istnieje jeden schemat leczenia. Warto zastosować:
- wypoczynek dziecka i ograniczenie aktywności fizycznej;
- masaż bolesnych miejsc;
- ciepłe okłady lub kąpiel;
- ćwiczenia rozciągające kończyny;
- suplementację witaminy D3 po konsultacji z lekarzem;
- stosowanie maści łagodzących;
- podanie leków przeciwbólowych.
Dowiedz się: czy wiesz, jak mierzyć temperaturę u niemowlaka?
Bóle wzrostowe – podsumowanie
Bóle wzrostowe u dzieci pojawiają się w wieku 3-12 lat. Objawiają się obustronnym bólem nóg, nasilającym się wieczorem, w nocy lub po aktywności. Choć zwykle są nieszkodliwe, warto monitorować ich przebieg i w razie potrzeby skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia:
- E. Tuszkiewicz-Misztal, M. Misztal, Bóle wzrostowe u dzieci, Przegląd Reumatologiczny, nr 2 2009.
- E. Smolewska, Bóle stawów u dzieci – aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, II Kongres Akademii po Dyplomie, 2016.
- P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2022.